De World Food Center Experience wil mensen bewust maken van wat ze eten en hoe hun voedselkeuze van invloed is op henzelf en de wereld om hen heen. Bewustere keuzes moeten leiden tot betere keuzes. Maar om tot daadwerkelijke gedragsverandering te komen is bewustwording alleen niet voldoende. Wanneer we andere dingen aan ons hoofd hebben, is het nog niet zo simpel om nee te zeggen tegen dagelijkse verleidingen. Ook al weten we nog zo goed dat we beter andere keuzes zouden maken.
Effectiviteit van Nudging in real-life
Vandaar dat er op dit moment veel interesse bestaat in nudging: Het beïnvloeden van gedrag zonder dat er wilskracht voor nodig is. Maar hoe effectief is deze benadering? Werkt nudging ook op de lange termijn? Zijn de effecten wel groot genoeg om echt invloed te hebben op de gezondheid?
Tijdens het Jaarcongres Gezonde Innovatie, op 6 juni in het WFC, belicht Merije van Rookhuijzen (Wageningen University & Research) de mogelijkheden en beperkingen van nudging bij het veranderen en beoordelen van eetgedrag: “Het is fascinerend om te zien hoe keuzes van consumenten beïnvloed kunnen worden door ogenschijnlijk irrelevante aanpassingen.”
Wanneer werken nudges wel of niet?
De populariteit van nudging neemt de laatste jaren sterk toe. Sinds het gedragsboek ‘Nudge‘ in 2008 uitkwam, is het met name populair bij organisaties die consumenten willen verleiden tot ‘goed’ gedrag. Gedrag dat in het belang is van het individu en de maatschappij.
“Het bewustmaken van mensen beïnvloedt vanzelfsprekend het bewuste keuzeproces, maar veel van de aankoop- en consumptiebeslissingen rond ons dagelijks eten komen echter veel minder bewust tot stand. We maken zóveel keuzes per dag dat een groot deel daarvan onbewust gaat. Simpelweg omdat we niet de capaciteit hebben om álle keuzes bewust te maken.”
“Bij zo’n onbewuste keuze kun je dan beïnvloed worden door middel van een nudge. Bewustmaking en educatie kunnen dus aanvullend werken op nudging en vice versa, waarbij nudges ook weer zelf bewustwording kunnen creëren.”
“Nudging lijkt gemakkelijk, goedkoop en effectief. Maar daar kunnen vooralsnog veel vraagtekens bij gezet worden.”
“In ons onderzoek kijken we naar de effectiviteit van nudging in de praktijk, in real-life”, zegt Merije van Rookhuijzen. “In de standaard onderzoeken rond nudging is er al veel gekeken naar wat er gebeurt als je producten in een supermarkt op prominente plaatsen zet, zoals op ooghoogte. Onder gecontroleerde omstandigheden kun je dan zien of iets effect heeft. Maar alleen op dat moment. Ik wil ook weten of nudges op de lange termijn ook impact kunnen hebben. Blijven mensen bruinbrood eten, ook nadat de nudge vervallen is? En als de consument een andere supermarkt betreedt, zijn de eerder geconstateerde effecten er dan ook nog steeds?”
“We hebben een grote studie gedaan in twee voetbalkantines. In de eerste fase werden de gezonde producten alleen maar toegevoegd aan het assortiment. In de tweede fase werd er op allerlei manieren genudged. Zo konden we de gewenste producten op de bar neerzetten en presenteren, op ooghoogte positioneren of vooraan in de koelkasten. Ook boden we gezonde varianten standaard aan. Als iemand bijvoorbeeld een AA-sportdrank vroeg, gaven we automatisch de suikervrije variant.”
Meer onderzoek nodig
“Uit de verkoopcijfers bleek wel dat deze nudges iets hielpen, maar het bleef uiteindelijk marginaal. Het aanbod en de verkoop van ongezonde producten in de sportkantines bleef namelijk vele malen groter. Nudges alleen zijn niet voldoende. Je moet ook andere gedragsbeïnvloedingstechnieken inzetten en combineren. We moeten ook nog meer onderzoek doen naar de ‘houdbaarheid’ van de nudge. In de cijfers van onze kantine zagen we bijvoorbeeld eerst een toename, daarna een afname en later weer een toename in verkoop van de gezonde, ‘ge-nudgde’ producten.”
“Het succes van een nudge hangt ook af van de sterkte van andere factoren die eveneens onbewust invloed hebben op je gedrag”, zegt Merije. “Dus als je heel erg zin hebt in een vette hap, dan zal het op ooghoogte plaatsen van een appel niet helpen. Als je alleen maar eten wil dan zal ooghoogte misschien wel je keuze beïnvloeden. Kennis en bewustzijn zijn dan niet genoeg, net zomin als foodlabels.”
“Nudgen zorgt voor kleine stappen, en kan versterkt worden in combinatie met andere elementen uit de gedragspsychologie. Er is zeker ook meer onderzoek nodig, we weten bijvoorbeeld ook nog steeds niet hoe de nudges het bewuste en onafhankelijke vermogen van de consument om zelf te kiezen ondermijnt. Als een consument steeds gewend is dat het voor hem beste product op ooghoogte staat, kan het ook zijn dat hij vervolgens niet meer nadenkt en altijd die producten op ooghoogte pakt.”
Merije van Rookhuijzen is PhD-kandidaat bij de leerstoelgroep Consumption and Healthy Lifestyles aan Wageningen University & Research. Merije studeerde psychologie aan de Radboud Universiteit en gezondheid & maatschappij aan de Wageningen Universiteit.
Kijk hier voor meer informatie over het programma en aanmelden.
JAARCONGRES GEZONDE INNOVATIE, 6 JUNI 2019,
WFC EDE, 10.00 – 18.00 UUR
Het congres behandelt aan de hand van drie hoofdthema’s de problematiek rondom suiker: het product zelf, de voedselomgeving waarin het wordt aangeboden en de leefstijl van consumenten.
Het product: nieuwe suikers of minder suikers?
Hier ligt de uitdaging: hoe haal je suiker uit koekjes, frisdranken en sauzen? Zijn kunstmatige zoetstoffen wel zo ongevaarlijk? Is herformulering wel afdoende mogelijk? Suikerreductie is leuk en aardig, maar bedrijven willen wel een lekker product blijven verkopen.
De voedselomgeving: het ontsuikeren van het aanbod
Overal word je verleid door zoet, maar ook door vet en zout, eten. De supermarkt ligt er vol mee en het kost minder dan gezonde voeding. Helpt het als er ook snacks met minder suiker worden aangeboden?
De leefstijl: je leven inrichten met weinig suiker
Leefstijlverandering is het toverwoord. Iedereen moet minder suiker eten en drinken. Dat is nog helemaal niet zo eenvoudig in een huishouden met kinderen. Het begint met het alert worden op suiker. Waar zit wat in? En is alle suiker hetzelfde?